Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GSYİH ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH), ülkelerin
ekonomik büyüklüğünün ölçülmesini sağlayan ölçülerden biridir. Ülke sınırları
içerisinde belli bir sürede üretilen (genellikle bir yıl) nihai mal ve hizmetlerin
para cinsinden toplamıdır. Gayri Safi Milli Hasıla’dan farkı ülke vatandaşı
olmayan kişiliklerin de üretimlerinin hesaba dahil edilmesidir. Gayri Safi
Milli Hasıla’da sadece ülke vatandaşlarının yarattığı değer hesaba katılır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla nasıl hesaplanır.
Öncelikle
hesaplama yöntemlerinin standart olmadığını ve ülkeden ülkeye farklılık gösterebildiğini
not edelim ancak temel noktalar aynı, bir ülkede bir yıl içerisinde 1000 adet
simit, 100 kg peynir ve 1000 bardak çay üretildiğini düşünelim. Simit’in fiyatı
2 TL, çayın bardağı 1 TL, peynirin kilosu 5 TL olsun. Bu hesaba göre o ülkenin
GSYİH’sı
|
GSYH = (1000
simit x 1 lira) + (100 kg peynir x 5 lira) + ( 1000 bardak çay x 1 lira ) =
2500 TL olacaktır.
|
Yukarıda basit
bir örneği verilen hesaplamaya göre bu ülkenin GSYH’sı para cinsinden 2.500 TL
dir. Burada dikkat edilmesi gereken noktalarda biri, simitin üretiminde
kullanılan mamullerin, ya da çaya atılan şekerin hesaplanmamış olması, ürün
tüketiciye satılırken oluşan fiyat paket fiyattır ve sadece bu hesaplanır,
simitin fiyatını ayrı, içine katılan unun fiyatını ayrı hesaplarsak iki kez
hesaplamış ve GSYH’yı şişirmiş oluruz. GSYH, ülke içinde elde edilen gelirler
ve harcamalar birbirine eşittir. Bunu eşkenar
bir üçgenin birbirine eşit 3 kenarı gibi düşünebiliriz. Örnek verirsek,
çalıştınız ve 2000 lira ücret aldınız yani geliriniz
bu, tam olarak harcayabileceğiniz miktar da bu kadar olur yani gideriniz de 2000 TL, yaptığınız harcamalar GSYH’yi oluşturdu ki bununda 2000 lira
olabileceğini söylemiştik. Bazı okuyucularımız ben tüm paramı harcamıyorum
birikim yapıyorum diyebilir, biriktirdiğiniz parayı bankaya yatırdığınızda
paranızı kredi olarak ihtiyacı olana verecektir. Sizde 1000 lira fazlaydı banka
bunu aldı ve 2000 lira maaşı olan ama o ay 3000 liraya ihtiyacı olan birine
verdi. Total olarak harcanan para yine 4000 Tl olacaktır.
Kişi başın düşen yıllık gelir nasıl hesaplanır.
Ülkemizde GSYH 3’er aylık dönemler
halinde açıklanır. Toplamda da yıllık GSYH’yi elde etmiş oluruz. Peki kişi başı
yıllık gelir nasıl hesaplanıyor. Burada da mantık basit, yıllık GSYH’yi nüfusa bölersek
kişi başına düşen yıllık geliri bulmuş oluyoruz.
2015
yılında ülkemizin GSYH’sı 752 Milyar 510 Milyon Dolar olarak hesaplanmıştır. Bu
haliyle dünyanın en büyük 18. ekonomisidir. 2014 yılı sayımına göre nüfusumuz 77.695.904 buda bizi dünyanın en kalabalık 18. yapmaktadır. Bu rakamlar bize;
|
GSYH / Nüfus = Kişi başına düşen yıllık gelir
752.510.000.000 $
/ 77.695.904 = 9.685 $
|
kişi başına düşen yıllık gelir ortalaması 9685 Dolar diyor,
ki bu da bizi dünya da 66. sıraya yerleştiriyor ve gerçekten iyi bir rakam
değil.
GSYH’nin ülkelerin büyüklüğü
konusunda fikir verdiğini görüyoruz, ayrıca kişi başına düşen gelirin hesaplanmasına
yardımcı olduğu için özellikle siyasiler tarafından ülkelerin yaşam standardını
karşılaştırmakta da kullanılıyor fakat ekonomistlerin bu rakamların yaşam
standardı açısından değerlendirilebilirliği konusunda ciddi şüpheleri var ve
onlara hak vermemek elde değil. Uzmanların yaşam standardı olarak kullanılması
yönündeki alternatif hesaplama aracı ise Birleşmiş Milletlerin, İnsani Gelişme Endeksi’dir
GSYİH’in kullanıldığı alanlara yönelik bazı eleştiriler.
- Gayri Safi Yurtiçi Hasıla karaborsada dönen parayı ya da fatura düzenlenmeyen mal ve hizmetleri hesaba katmaz. (Bebek bakıcılığı, firmalar arası takas işlemlerini (Barter)) Bu nedenle GSYH olduğundan küçük görünebilir.
- GSYH’nin hesaplanmasında ülkeler arası farklılıklar olması,
- GSYH yeniden yapılanma ya da sağlık harcamalarını da hesaba katar. Deprem olan bir bölgede yeniden yapılanma çalışmaları GSYH nin zıplamasına neden olur ama aslında bu afetin hiç yaşanmamış olması ülke için daha iyidir, ya da belirli bir salgın hastalık sağlık giderlerini ve GSYH yi yükseltir fakat insanların hasta olması arzu edilen bir şey değildir.
- Gelişmiş ülkelerde görülen tasarruf eğilimleri o ülkenin GSYH büyümesinin yavaşlamasına yol açabilir ve bu kötü görünür, fakat Türkiye gibi kredi kartı borcu ile harcama yapıldığında GSYH büyümesinin olumlu görünür ama aslında borçla yürüyen ekonomi krizlere karşı hassas olabilir.
- GSYİH, büyümenin sürdürülebilir olup olmadığını ölçemez, şuan yeraltı kaynakları nedeniyle yüksek GSYH verileri elde eden ülkeler yeraltı kaynakları tükendiğinde hassas bir durumda kalabilirler.
- GSYH, ülke içerisindeki zenginlerle fakirler arasındaki eşitsizliği hesaba katmaz.
Yorumlar
Yorum Gönder