16.) Akıl Çağı (1770 -1820 ) ve Serbest Piyasa Ekonomisi

Akıl Çağı (1770 -1820 

  

Anne Robert Jacques ticaretin ve sanayinin vergilendirmeden muaf tutulmasını savunur.		Richard Awkright İngiltere’de mekanize pamuk fabrikasını kurar dünyayı buharlı makinelerle tanıştırır		Adam Smith’in Ulusların Zenginliği isimli klasik olan eseri yayınlanır		Amerikan Ulusal Bağımsızlık Bildirgesi Amerika Parlamentosu tarafından kabul edilir.
1766	1770 ler	1771	1774	1776	1776	1776	1780’ler
	David Hume ülkelerin ithal ettiklerinden daha fazlasını ihraç etmeye çalıştığı himayecilik sisteminin yanlış olduğunu söyler.		Turgot Fransa’da maliye bakanı olarak seçilir ve zengin arazi sahiplerinin vergilendirillmesi için vergi sisteminde reform girişiminde bulunur.		James Watts’ın ilk buharlı makinelerinin İngiliz fabrikalarına girmesi Sanayi Devrimi’nin başlangıcı kabul edilir.		Smith’in ticaretin serbestleştirilmesine yönelik teklifi Başbakan Genç William Pitt tarafından kabul edilir.

Paris’teki Hapishane Baskını Fransız Devrimini başlatır		Edmund Burke ücret ve fiyatların belirlenmesinde devlet müdahalesini eleştirir.		Jean Babtista Say, Say Piyasalar Kanunu’nu ileri sürer, “Ekonomide hiçbir zaman talep eksikliği ya da mal fazlalığı olmaz”		Jean Charles Leonard de Sismondi Konjonktürleri ve uzun vadeli büyüme ile kısa vadeli iniş çıkışlar arasındaki farkı tanımlar
1789	1791	1795	1798	1803	1817	1819	1819
	Jeremy Bentham “çoğunluğun mutluluğunu hedefleyen Faydacılık teorisini ileri sürer		Thomas Malthus nüfusun kaynaklardan daha hızlı artması halinde oluşabilecek tehlikeye dikkat çeker		David Ricardo serbest ticareti ve işgücünün uzmanlaşması gerektiğini ileri 19.yy klasik ekonominin temellerini atar		Abd sürekli bir mali büyümeden sonra ilk büyük mali krizini yaşar

            Tarihler 1700 lü yılların sonuna geldiğinde Rönesans ve Reform hareketlerinin ardından insanlar daha önce görmedikleri bir hızda; sosyal, endüstriyel ve siyasi değişime tanık oluyorlardı. Bu değişimin nedenleri  arasında Akıl Çağı’nda yaşanan teknolojik gelişmelerin, üretim teknolojilerini yeni bir seviyeye taşıması, Filozofların geliştirdiği fikirlerin hem eski hem yeni dünyada, esin kaynağı olduğu devrimler ve tabiki bizim asıl konumuz olan ekonomideki yeni fikirler ve düşüncelerdi. 1770 li yıllarda ekonomi alanında yeni bir bilimsel yaklaşım, 16.yy dan başlayarak 18.yüzyıla kadar Avrupa’da destek gören ihracata dayalı himayeci Merkantilist görüşü alt üst ediyordu. 1800’ün başında Napolyon savaşlarının sona ermesinin ardından tekrar toparlanmaya çalışan Avrupa’da –özellikle İngiltere- büyük bir sanayileşme başladı, sanayileşme ile birlikte işçi sınıfı doğdu ve daha önce tecrübe edilmeyen sosyal değişimler ortaya çıktı. Hızla değişmekte ve gelişmekte olan dünyanın taleplerini tanımlayacak ve bu taleplere karşılık verebilecek yeni bir yaklaşıma ihtiyaç duyuluyordu.

Rasyonel Ekonomi İnsanı – Tam Rekabete Dayalı Serbest Ekonomi

            Piyasada böyle bir talep varsa tabiki karşılanacaktır ve bu talebe cevap verebilecek fikirler üreten kişi İskoçyalı ekonomist Adam Smith oldu. John Locke ve David Hume gibi İngiliz düşünürlerden de etkilenerek iktisat konusunun ahlaki boyutunuda göz ardı etmeden, 1776 yılında yayınladığı ünlü Ulusların Zenginliği isimli kitabıyla, piyasa ekonomisinin kapsamlı bir analizini yaparak bu sistemin halkın refahı üzerindeki olumlu etkilerini anlattı. İleri sürdüğü bu düşüncenin merkezinde “Rasyonel ekonomik insan” modeli vardı Smith, bireylerin, toplumun iyiliğini düşünerek değil kişisel çıkarlarını düşünerek mantık çerçevesinde kararlar aldığını söylüyordu. Devletin müdahale etmediği serbest bir piyasada, bireylerin kendi çıkarları için mantıklı kararlar vermesi sonucunda “görünmez bir elin” ekonomiyi, toplumun yararına olacak şekilde yönlendirdiğini savunuyordu. Yaptığı bu tanımlar serbest piyasanın ilk tanımlarıydı. Tabiki şunu göz ardı etmemek gerekiyor, Smith bu sistemi sıfırdan yaratmamış, ekonomik sistemi analiz ederek çıkarımlar yapmıştır. Onun çalışması ekonominin bir bilim dalı olarak gelişmesinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. İlk tanımlamalarını yaptığı bu ekonomik sistem sıklıkla “klasik ekonomi” olarak anılır. Onun yaptığı rekabetçi piyasa analizi aslında bugün içinde yaşadığımız kapitalizm in bir tanımıdır. Ulusların Zenginliği kitabı sadece sisteme dair analizler ve makroekonominin bileşenlerini açıklamakla kalmıyor. Konuya; iş bölümünün -uzmanlaşmanın- üretime olan katkısından ve fiyatların belirlenmesinde hangi faktörlerin etkili olduğu, düşüncelerinden de bakıyordu. Smith’in kitabı, ilginç bir tesadüfle –yada talebin sonucu olarak- Sanayi devriminin ve üretim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonucunda hızla artan bir ekonomik kalkınma ve refah döneminin başlangıcına denk gelmiştir. Smith’in fikirleri, değişen düzeni anlamaya ve bu düzenden en iyi nasıl faydalanabileceğini öğrenmeye çalışan istekli bir kitle tarafından takip edildi. Çalışmaları, sanayileşmiş bir toplumda ortaya çıkan problemlere yönelik analizler ve doğru soruları yönelttiği için o dönemde büyük etki yarattı. Smith özellikle kapitalist bir toplumda devletin yerini sorguladı ve devletin kısıtlı bir rol alara piyasanın yetersiz kaldığı alanlara müdahale etmesi gerektiğini savundu.

Himayeciliği Sonlandırmak

Bir diğer İngiliz ekonomist David Ricardo, Smith’in yakın takipcisiydi, serbest ticareti etkili bir savunucusu olan Ricardo, tüm ülkelerin –gelişmemiş olanların bile- serbest ticaretten nasıl faydalabileceğini kanıtladığı “Karşılaştırmalı Üstünlükler” adlı kitabıyla merkantilist yaklaşıma son darbeyi vurdu. Ricardo’nun eleştiri getirdiği bir konu da kamu harcama ve borçlanmalarıydı.

Thomas Malthus adıyla bilinen İngiliz bir rahip de Smith’in fikirlerinden etkilenmiş ve nüfusun, onu besleyecek kaynaklardan daha fazla artması durumunda yaşanabilecek acılar konusunda uyarılada bulunmuştur. Smith’in fikirlerinden etkilenenler arasında Fransız Fizyokrat ekolü de vardır. Özellikle adil vergilendirme sistemini savunan Anne Robert Jacques Turgot, ve François Quesnay piyasa ekonomisinde arz ile talep arasındaki ilişkiyi ilk defa tanımlayan Jean-Baptiste Say bunların arasındadır.

Tüm bu desteklerin yanında Smith’in görüşlerini eleştirenler de vardı. Özellikle 19.yy da tam rekabete dayalı serbest ekonomi –kapitalist sistem - görüşüne sert tepkiler oluşacaktı. Eleştirilere rağmen klasik ekonomistlerin ortaya attığı fikirler ve sorduğu sorular modern ekonominin odağını oluşturmaya devam ediyor.