9.) 19.yy Öncesi, Ekonomide Etkili Olan Yaklaşımlar - Merkantilizm

Merkantilizm ithalatı sakıncalı gören bir yaklaşımdır

Ekonomi ve Ticarette Merkantilizm Yaklaşımı -Himayecilik-

ÖZET: Önemli Düşünürler: Thomas Mun (1571 - 1641) ÖNCE:          1620 : İngiliz Gerard de Malynes İngilterenin altın ve gümüş rezervinin korunması gerektiğini bunu önlemek için ülkenin yabancı paraların ticareti konusunda düzenleme yapmasını ister. SONRA: 1691: İngiliz tüccar Dudley North ülke servetinin artmasının yegane yolunun tüketim olduğunu iddia eder. 1791: Amerikan hazine müsteşarı Alexander Hamilton ekonomi piyasasında yeni olan sektörlerin korunması gerektiğini belirtir. 1817: İngiliz ekonomist David Hume, serbest ticaretin tüm ülkelerin yararına olduğunu belirtir. 1970:  Amerikalı ekonomist Milton Friedman serbest ticaretin gelişmekte olan ülkelerin yararına olduğunu söyler.

16. yy ekonomi bilimi açısından başlangıç sayılabilir. Ekonomiye ilişkin ilk metodik çalışmalar ve sistemin işleyişini anlama çabaları bu yüzyılda başlamıştı. O günden beri ekonomistler pek çok konuda tartışma halindeler.         Günümüzde yaygın kanı serbest ticaret bölgeleri oluşturulması yoluyla dış ticaretin arttırılması sonucunda ülkelerin zenginleşeceği düşüncesidir. 5 yüzyıllık tecrübeye rağmen ekonomistler bu konuda hemfikir değil. Bazıları tam anlamıyla serbest ticaretin gelişmemiş ekonomilere zarar vereceğini savunuyor. Serbest ticaret fikri ülke servetini arttırmak için ortaya atılan ilk düşünce ve uygulama değildi. Bu konudaki ilk düşünce ve uygulama Merkantilist yaklaşım olarak bilinen yaklaşımdır. Merkantilist Düşünce... Ülkeyi yabancı ürünlerden korumak.       Merkantilizm olarak bilinen bu yaklaşımda asıl amaç yurt dışına çıkan para yada değerli madeni azaltmak ülkeye giren parayı ise arttırmaktır. Bu sistemi savunanlara göre ihracat para kazandırdığı için iyi ithalat, ülkeden paranın çıkmasına neden olduğu için kötüdür. Avrupa 'da 16.yy a kadar güney de olan zenginlik İngiltere ve Hollanda 'nın gelişen ticari faaliyetleri sonrası kuzeye doğru kaymaktaydı. Bu dönemde ortaya çıkan Merkantilistler dünyada kaynakların ve servetin sınırlı olduğunu iddia ediyor zenginliğin ülke içerisinde kalması için bir ticaret dengesi kurulması gerektiğini düşünüyorlardı. Bu dengenin merkezinde ülkeye giren servetin çıkan servetten fazla olması gerekliliği yatıyordu. Bu konuda ilk adımlar İngiltere 'den geldi ve yurt dışından getirilen ipek ve kumaşa vergi konuldu böylece yerli üretim teşvik edilerek yurt dışına çıkan paranın engellenmesi amaçlandı. Yaklaşım 16.yy da İngiltere 'de ortaya çıktı.Sadece Avrupa da etkili oldu. 18.yy da bu yaklaşımdan vazgeçildi İlk Teorisyenler Gerard de Malynes ve Thomas Mun       Gerard de Malynes katı bir merkantilistti ve ülkeden çıkan altın ve gümüşün kesinlikle engellenmesi gerektiğini savunuyordu. Thomas Mun,  Malynes ‘i desteklemekle birlikte eğer ülke dışına çıkan altın hammadde almak için kullanılıyorsa ve bu hammadde mamül haline getirildiğinde dışarı satılarak daha fazla gelir elde edilecekse bunun ülke servetine katkı yapacağını savunuyordu ona göre bu işten İngiltere kazançlı çıkacak. Alım satım işlemi taşımacılık sektöründe de canlılık yaratarak ülke servetini arttıracaktı. Serbest Ticaret Anlaşmaları,      18.yy ‘a gelindiğinde Adam Smith Markentilist yaklaşıma karşı çıktı, Merkantilizm in aksine dünya servetinin sabit olmadığını, büyüyen bir havuz olduğunu belirterek “Ulusların Zenginliği” adlı kitabında belirttiği gibi dış ticaret sınırlandırılmamışsa dünya ticareti ve serveti büyüyecekti.       Adam Smith in görüşleri son 50 yıldır kabul görüyor. Batılı ekonomistler ticari engellerin ülkelerin gelişimini gerilettiğini sıklıkla belirtiyorlar. Son yıllarda ticaretin gelişmesi amacıyla Avrupa Birliği (AB), Güneydoğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN), Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) gibi bir çok uluslar arası kurum ortaya çıktı, bunun yanı sıra Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ticaret  Örgütü (WTO) sürekli olarak dünya ülkelerine, yerel pazarların uluslararası ticarete açılması yönünde teşvikte bulunuyor. Bu görüşlere çekinceyle yaklaşanlarda yok değil bazı ekonomistler dış ticaretin önemine dikkat çeksede gelişmemiş ve gelişmekte olan  ülkelerin tamamen uluslararası ticaret açılmaları durumunda uluslarararası rekabete hazır olmayan  sektörlerde rekabet edemeyeceklerini ve bunun ülke ekonomisine zarar vereceği endişesini taşıyorlar.            Bugünün gelişmiş ülkeleri arasında gösterilen Japonya, ABD, İngiltere ve Güney Kore geçmişte uluslararası rekabete hazır olmayan sektörlerini korumak amacıyla çeşitli ithalat kotaları uygulamışlardı.

Thomas Mun      1571 yılında İngiltere’de doğan ve erken merkantilist düşüncenin son savunucularından biri olan Mun’ un babası kumaş taciriydi. 13 yaşına geldiğinde babasını kaybeden Mun’ un annesi Doğu Hindistan Ticaret Şirketinin genel müdürü olan Thomas Cordell ile evlendi.      Mun ticaret hayatına Akdenizde başladı 1615 de East Indıa Company de direktörlük görevine getirildi. Bu dönemde   İngiltere de büyük bir gümüş sıkıntısı ortaya çıktı ve bundan sorumlu tutulan şirket yöneticileri savunmaya çağırıldı. İlk ekonomik fikirlerini savunma olarak yazdığı A Discourse of Trade from England unto the East Indies(İngiltere'den Doğu Hindistan'a Olan Ticaret Üzerine) kitabıyla geliştirdi.      1628 yılına gelindiğinde yöneticisi olduğu firma Hollanda dan gelen ticari rekabete karşı koyabilmek için İngiliz hükümetinden yardım istedi. Mun’ un en önemli eseri 1630 yılında yazdığı ve ölümünün ardından oğlu John Mun tarafından yayımlanan England's Treasure by Foreign Trade(Dış Ticaret Yoluyla İngiltere'nin zenginliği) adlı kitabıdır. Mun, 1641 yılında öldüğünde çok büyük bir serveti vardı.

          Diğer yandan kısa sürede dünyanın en büyük ekonomilerinden biri haline gelen Çin büyük ticaret firmaları işleterek ve muazzam bir döviz rezervi oluşturarak pek çok yönden Thomas Mun un yaklaşımına benzer bir ticaret politikası uyguluyor.